Ernest Mandel
Critique Communiste: Troçki sosyalizme geçiş aşamasında da, Batı’da iktidarın fethi stratejisinde de siyasi demokrasinin tüm önemini anlamış mıydı? Ekim Devriminin tecridinden doğan proletarya diktatörlüğü deneyimini genelleme ve abartılı biçimde kuramsallaştırma eğiliminde olmadı mı?
Ernest Mandel: Troçki, siyasi demokrasinin tüm önemini, sosyalizme geçişte olduğu gibi Batı’da iktidarın fethi stratejisinde de tamamıyla anlamıştı. Ancak, Almanya ve ABD üzerinde yazılarında, aynı zamanda hayatının sonuna doğru yazdığı kimi polemik metinlerde de dağınık olarak bulunan bu konudaki düşüncelerini sistematik olarak birleştirme vakti olmamıştır.
İktidarı egemen sınıfların elinden almamak gerektiğini düşünen sosyal-demokratlara ve anarşistlere karşı Ekim Devriminin eserini savunma kaygısı ile kısıtlı Rusya deneyiminden proletarya diktatörlüğünün bir evrensel örgütlenme modelinin çıkarılamayacağını ifade etme kaygısı, 1917 sonrasında Troçki’nin yazılarında mutlaka yer alır.
Lenin’in bizzat kendisi de İtalyan, Alman, İngiliz emekçilerinin Rus emekçilerden çok daha iyisini yapabileceğini çok kez söylemiştir. III. Enternasyonal kurucularının tüm yazılarında, açıkça programatik, teorik ve evrensel olanı, konjonktürel ve Ekim Devriminin gerçekleştiği elverişsiz ve zor koşullarca belirlenmiş olandan ayırma tasası sürekli görülebilir.
III. Enternasyonal’in proletarya diktatörlüğü hakkındaki tezlerinde ve hatta Lenin’in Devlet ve İhtilal’inde, “tek parti” sorununun hiç açılmadığını hatırlatmaya gerek var mı? Proletaryanın, iktidarı parti dolayımıyla uyguladığı düşüncesi, en iyi durumda, konjonktürel ve tarihsel açıdan eşsiz olan bir deneyimin abartılı bir genellemesinden, en kötü durumda ise bürokratikleşme sürecini aklama eğiliminden kaynaklanmaktadır.
Rus Komünist Partisinin X. Kongresinde fraksiyonların yasaklanması, açıkça, çok istisnai koşulların baskısı altında alınan, Bolşevik gelenekle ve III. Enternasyonal’in pratiğiyle çelişki içerisinde olan istisnai bir önlemdir. Zaten Bolşevikler de hiçbir dönemde bu kararı III. Enternasyonal’in bir kuralı haline getirme çabasında olmadılar. Bu da haklı olarak istisnai özelliğini göstermektedir.
Troçki’nin iktidarda olduğu vakit alınmış bu kararların özeleştirisini yapma konusundaki tereddüdü her zaman ifade edilmiştir. Ancak bu arada, hayatının sonunda bu soruna geri döner. Marceau Pivert’e mektubunda, Bolşevik Partinin X. Kongresinde alınan kararın haklı olup olmadığı konusundaki yargı ne olursa olsun, fraksiyonların yasaklanışının parti içi demokrasinin boğulmasında ve bürokratikleşmede güçlü etkenlerden birini teşkil ettiğinin tartışılmaz olduğunu yazar.
Bu yargı, kırk yıl sonra bizlerin, Troçki’nin bu özeleştirisinin gerisine düşmememiz için yeterinde açık ve serttir.
Kaynak
Ernest Mandel (interview), “Actualité du Trotskysme”, Critique Communiste, no:25, Kasım 1978; “Troçki’nin Düşüncesi Üzerine”, Sosyalist Demokrasi için Yeniyol, Kasım 2000.
Çeviri: Uraz Aydın