Troçki’nin Katli

 

Ernest Mandel –
 
La Gauche, 19 Eylül 1990

 

Belçikalı olduğunu ve Jacques Mornard ismini taşıdığını iddia ediyordu. Katalan’dı ve adı Ramon Mercader’di, kolunu Stalin yönlendiriyordu.
 
22 Ağustos 1940 tarihinde, bir buz kırma baltası, 1937’den beri iltica ettiği Meksika’da yaşayan Lev Troçki’nin kafatasını yarıyordu. Katil, polise Jacques Mornard adını taşıdığını ve Belçika vatandaşı olduğunu söylemişti. Cinayeti gerçekleştiren kendisi olsa da, bunun tek tasarlayıcısı değildi. Genç kadın Troçkist Sylvia Ageloff’la ilişkisi sayesinde, Troçki’nin müstakbel katili ünlü sürgünün güvenliğini sağlayanların güvenini kazanmayı başarmıştı. Franck Jacson adı altında, Meksiko’nun banliyösündeki Coyoacan’da bulunan yüksek güvenlikli eve birçok kez kabul edilmişti.
 
Cinayetten birkaç ay önce, bir ilk girişim başarısızlıkla sonuçlanmıştı. 24 Mayıs 1940 günü, sabahın dördünde, yirmi kişilik bir tim binaya girmeyi başarmıştı: Dakikalar boyunca Troçki’nin odası taranmış, iki yangın bombası ve bir saatli bomba atılmıştı. Mucizevi biçimde ne ölü ne de yaralı olmuştu. Troçki ve eşi, tıpkı torunları Sieva gibi yatağın altına sığınmıştı.
 
Stalinist basın, öfkesi zincirlerinden boşanmışçasına, bunun bir sahte suikast olduğu ve Troçki’nin kendisinden söz ettirtmek ve Meksika Komünist Partisi ile Stalin’i zan altında bırakmak için düzenlendiği tezini yayar. Olaylardan bir ay sonra, çoğu KP üyesi ve İspanya’da savaşmış otuz kişi içeri atılmıştı. Saldırının sorumlusu ise firardaydı: Bu, İspanya İç Savaşı’nın albaylarından ünlü ressam David Alfaro Siqueiros’tu. Troçki onun 1928’den beri GPU’ya [siyasal polis] hizmet ettiğini düşünüyordu. Daha sonraları, Siqueiros ve Franck Jacson’un birbirlerini İspanya’dan beri tanıdığı kanıtlanacaktır.

 
Franck Jacson’un Kimliği
 
Kimdi peki bu Franck Jacson? Gerçek kimliğini öğrenmek için on yıla yakın bir sürenin geçmesi gerekecektir. Cebinde eyleminin gerekçelerini açıklayan bir mektup bulunur: Hayal kırıklığına uğramış bir Troçkisttir kendisi; Troçki’den ve sabotajlar gerçekleştirmek, Kızıl Ordu’yu demoralize etmek ve Stalin’i öldürmeye çalışmak için kendisini SSCB’ye gönderme teklifinden midesi bulanmıştır. Tüm bunları hayata geçirebilmek için de büyük bir devletin desteğinden faydalanacaktır (bu devlet ABD’ydi, çünkü Alman-Sovyet ittifakından dolayı Troçki artık Hitler’in bir ajanı olamazdı).
 
Tüm bu suçlamalar kırk yıla yakın bir süre boyunca çeşitli KP’ler tarafından tekrarlanıp durur. 1969’da Fransız Komünist Partisi’nin yöneticisi Léo Figuères, « Troçkizm, o Anti-Leninizm » kitabında hâlâ bu teze başvuruyordu. Katilin fotoğrafları basında yayınlandığında, İspanya’da savaşmış (ki birçoğu Meksika’ya sığınmıştı) çok sayıda kişi, komünist militan Ramon Mercader’le benzerliğini tasdik etmişti. Oysa kesin bir bilgiye sahip olmak için 1950’yi beklemek gerekecekti: Avrupa’daki bir kongreden faydalanarak, Meksika hükümetinin bir kriminoloğu İspanya’ya giderek araştırmayı sürdürür. Jacson’un parmak izlerini 1935 Haziranında tutuklanan genç Katalan komünist Ramon Mercader’inkilerle karşılaştırır: Birbirlerine tıpatıp uyuyorlardı.
 
1953’te, Stalin’in öldüğü sene, tüm resmi evraklarda Mercader adı, Jacson-Mornard’ın yerini alır. Katilin annesi Caridad Mercader, Komintern’e bağlı Katalonya Birleşik Sosyalist Partisi’nin bilindik militanlarından biriydi. O zamanlar İspanya’da görev yapan, geleceğin Macar Stalinist yöneticisi Gerö tarafından GPU’ya alınmıştır. Gerö aracılığıyla, şüpheli Sovyet diplomatlarının ve kuşku duyulan militanların likidasyonunda uzman GPU generali Léonid Eitingon’un sevgilisi olur. Ramon Mercader Meksika’da, yasanın izin verdiği azami hapis cezası olan yirmi yıllık bir sürenin ardından 1960 yılında Küba üzerinden Çekoslovakya’ya, ardından da, « Sovyetler Birliği kahramanı » ilan edildiği ve « Lenin Nişanı » aldığı Moskova’ya gider. 1978’de buraya gömülür, hayatının sonuna kadar konuya ilişkin tek bir kelime etmeden.

 
Stalin’in Emri
 
Stalin’in bu cinayetteki baş sorumluluğu artık herkesi tarafından, Sovyetikler ve FKP dâhil olmak üzere, kabul ediliyor. 1978’de, Meksika Komünist Partisi’nin eski yöneticilerinden Valentin Campa anılarını yayınlamıştı. 1940’ta, cinayetin hazırlıklarına partisinin katılımı konusunda yeterli heyecanı göstermediği için yöneticilik görevinden alınmıştı. 26 ve 27 Temmuz 1978 tarihli [FKP’nin] L’Humanité gazetesi bu anıların, Campa’nın Troçki’yi öldürme emrini Stalin’in verdiğini tasdik ettiği kimi kısımlarını yayınladı. Fakat hali hazırda bilinmeyen hiçbir şeyi açığa çıkarmıyordu, Campa: Özellikle de esas düzenleyicinin kim olduğunu söylemiyordu. İronik olan şu : [Cinayet emrini veren] belgeyi sunmakla görevlendirilen kişi eski Stalinistlerden Georges Fournial’dir. Oysa Şubat 1938’den itibaren « genç eğitimci Georges Fournial » Troçkist basın tarafından GPU ajanı olarak teşhir ediliyordu: Meksika’da Eğitim Emekçileri Enternasyonali’ni temsil etmek için altı aylık bir izne çıkmıştı…
 
Her şeye rağmen Valetin Campa sayesinde yaşlı militanlar, otuz sekiz senelik bir gecikmeyle, sevgili yöneticilerinin yalnızca birer yalancı değil aynı zamanda birer katil de olduğunu öğrenebildiler. SSCB Askeri Tarih Enstitüsü müdürü ve Stalin’in biyografı olan General Volkogonov’un Moskova’da yayına hazırladığı Troçki üzerine kitap ise bambaşka bir öneme sahiptir. La Stampa’nın (26 Temmuz 1990) muhabiri tarafından yapılan mülakatta, Volkogonov Troçki’nin, Stalin’in ve NKVD’ninkilerin de dâhil olduğu çok sayıda arşive ulaştığını söylüyor. Troçki konusunda en zengin belge koleksiyonuna sahip olduğunu açıklıyor: Kırk bin belge, binlerce fotoğraf, onlarca tanıklık. Kimilerini yayınlayacak, bilhassa da 1931 Eylül tarihli ve Stalin, Voroşilov, Molotov ve Ordjonikidze imzalı Troçki’yi öldürme emrini. Bu karar 1934’te yenilenir.
 
Volkogonov nihayet cinayeti tasarlayanın, emri altında çalıştığı kişinin adını ifşa edecektir: Eitingon (Caridad Mercader’in sevgilisi olduğu GPU generali). Bu adam 85 yaşındadır ve Kruşçev’in girişimiyle 15 yıl hapiste kalmıştır. Troçki’nin öldürülmesine ilişkin ilk karar Eylül 1931’de alınmış fakat genel bir mahiyete sahiptir, 1934’te ise Troçki avına çıkmak üzere özel bir grup yaratılmıştır… Bu grup yurt dışındaki siyasal hasımların likidasyonundan sorumludur ve sadece Troçki’nin de değil. NKVD ahtapotunun kolları her yere uzanmaktaydı. Stalin rejimine karşı mücadele eden sürgünlere karşı mücadele etmek için yaratılmış, gizli servis içinde bir gizli servisti. Bu sürgünler Stalin için son derece tehlikeliydi, çünkü çok fazla şey biliyorlardı.

 
« Bir trajikomedi »
 
Gorbaçev’in düşüncesine sadık olan Volkogonov, Troçki’nin kişiliğinin çeşitli yönlerine olan hayranlığını gizlememekle birlikte (özellikle de yirmili yıllardan itibaren anti-Stalinist oluşuna), ona karşı temel bir eleştiriyi dile getiriyor: « Büyük bir yanlış fikrin tutsağıydı, dünya devrimi fikri. Ölümünden bir hafta önce bile dünya devriminin zaferine inandığını yazmıştı ». Evet general yoldaş, suç sayılabilecek böyle bir zayıflığı vardı, tıpkı bir sonraki kitabınızın konusu olan Lenin gibi. Buna karşılık 1935’ten itibaren Stalin Roy Howard’a SSCB’nin dünya sosyalist devrimini cesaretlendirebileceği fikrinin « trajikomedi »ye dayandığını söylüyordu. Belki bir gün şunu anlarsınız ki, bugün serbestçe yazabiliyor olmanızdan dolayı kendinizi kutluyorsanız, Stalin’in taklitçileri Avrupa’da her yerde süpürüldüyse, bu trajikomik « büyük yanlış fikrin » kendisinden söz ettirmeyi bırakmadığı içindir.

 

Çeviren: Uraz Aydın